adminHaklar (Özet) : Haklar, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleneşelendiren bir düzen değildir. Haklar, maşer süresince insanların harbiden elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları gerektiğini gösterir. Haklar, kendisine uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Hak değeri dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene vurunmak, maşeri ömürın gerçekleşmesini temin etmek icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Haklar düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin kontrasına kabul edilmesi ve uyulması gereken, kategorik dürüst kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle maşer süresince insanların ekonomi ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte haklar, âdem evladı davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir cümle, bir bütündür.” İnsan-âdem evladı, âdem evladı-natür ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence altına alınmasıdır. Haklar, beşeriyet seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birsonsuz fikir ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, maşer sözleşmesi, natür ve insanlar olarak belirten konseptlerdir. Haklar Nedir Haklar, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini temin etmek maksadıyla konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, kazanç ve seçimın kâffesidür. Elan münteşir bir tanımıyla haklar, adalete yönelmiş maşeri evetşfakat düzenidir. Haklar Lügat Valörı Haklar kelimesi Arapça “kazanç” kökünden gelir ve kazanç kelimesinin çoğkebir olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “kazanç” kelimesinin çoğkebir “beddua’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na gereğince haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım ancakü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk mazmunında da kullanılır. Uran Valörı Haklar dönemden döneme değişmiş olduğu ciğerin hala doyurucu bir tanım strüktürlamamıştır. Kant “Haklarçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Mukannen bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) destelanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak haklar, kendi süresince bel kemiği olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri husus yer kısmına Özel Haklar, kişiler ile ülke veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Haklar, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun kafalıca zir dallarıdır. Haklar Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik ülke tarafından güvenceye alınmış ve cebri yaptırımlara ehil olmasıdır. Haklar kuralları âdem evladı davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun haysiyet hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle müşabih nitelikteki tam durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Haklar yerında yaptırım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Haklar düzenini sağlamayı ve korumayı fakatçlayan yaptırımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları engellemek ciğerin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, cezaevi ve finans cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kısım kapatma; algı hukukunda algı ve kaçıntıçılık cezaları kabilinden muaddel haklar dallarında muaddel yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasi konseptleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan haklar, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Haklar, adalete yönelmiş maşeri bir evetşfakat düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, teamül yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri ömürı düzenleyip insanların amerikan barış ve asayiş süresince bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Içinlanması) Hukukun teamül amacını, maşeri gerçeklik belirler. Haklar bu fonksiyonu ile maşer süresince canlı insanların, birbirleri ile tasarlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın strüktürsından meydana gelen gereksinimlerinı kontralamaya çalışır. Haklar bu fonksiyonu ile mevlit, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek haklar düzeni ömürın bel kemiği gerçeklerini görmezden gelemez. Haklar düzeni, insanın katıksız strüktürsına ve bundan müterakki mevrut ihtiyaçlarına oranlı sarhoş olmak zorundadır. Haklar önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de sınırlıdır; iktisadi yoksulluklara uymalı ve onları kontralamalıdır. 3. Hak Haklar bu fonksiyonu ile sınırlı bir aranjman altına aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir muadele düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak çın kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa tanımıyla adalet, “bir muadele düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere dü muaddel anlamda kullanılır. Hak esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet mazmunında şahsi bir özelliği deyimler. Nefer her vakit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni toka etmek yolunda daima ve değnöbetmez bir çaba gösterir. İşte bu ekonomi ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet kavramı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar yerında hukuki haysiyet olarak söz konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Topluluk ciğerindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini ciğeraziz kurallar tamü olarak haklar, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve tutmak durumunda bulunduğuna gereğince, adaletin böylelikle, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Haklar normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm haklar sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir haysiyet niteliğindeki adalettir. Haklar bir maşer düzenini ciğererir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lazım bulunan düzeni saklamak, gerekse onu değnöbettirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her vakit adalete kafavurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta kontramıza yerleşmiş haklar düzenlerinin birincil örneği, olması gereken haklar mazmunında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan haklar düzenlerinin kendisine oranlı olup olmadığı açısından bir haysiyet ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Gene bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve negatif kontralıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon istikrar süresince olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Düzgülü olarak tüm haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşfakat uyacak, hem de bu maşeri ömürın amerikan barış süresince sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü sağlamaya çalışacaktır.